Men yoshligimda Samarqandning Chang ko’chasida yashar edim. Bu ko’cha shunday tor ediki, qo’shni xonadonlarning derazalaridan bir-biriga non uzatish mumkin edi. Har tong nonvoyxonadan tarqalayotgan issiq non hidi uyg’otardi meni.
Buvim – Ozoda momo – ning qo’llari doim zirk hidini tarqatardi. U kishining shifobaxsh giyohlar bilan to’la sandiqchasi hamon ko’z oldimda. Qishda shamollab qolganimda, zirk va yalpiz aralashmasidan damlab berardi. “Bu choying senga shifo bo’ladi, qizim,” derdi muloyimlik bilan.
Bir kuni buvim meni o’zining yoshlik kunlariga olib ketdi. 1950-yillarda, Andijon viloyatining Oltinko’l tumanida o’tgan kunlarini so’zlab berdi. O’sha paytda u yerda paxta dalalarida ishlagan ekan. Kechqurunlari ayollar bilan birga o’tirib, eski qo’shiqlarni aytishardi.
“Bilamisan, qizim,” dedi u sekin, “hayot xuddi bizning eski sandiqchamizga o’xshaydi – har bir tortmasida o’ziga xos hid, o’ziga xos xotira bor. Ba’zilarida achchiq, ba’zilarida shirin…”
Buvimning qo’llari dag’al bo’lib ketgan edi, lekin mehr bilan silaganda, dunyodagi eng mayin qo’llar edi ular. U menga hayotning eng muhim saboqlarini berdi: sabr-qanoat, mehnatsevarlik, va eng asosiysi – mehr-muhabbat.
Bugun men ham keksayib qoldim. Chang ko’chasidagi uyimiz allaqachon buzilgan, nonvoyxona ham yo’q endi. Lekin buvimning zirk hidi anqigan qo’llari, uning donishmand so’zlari, va sandiqchasidagi sirlar hamon yuragimda yashaydi.
Ba’zan kechqurunlari o’z hovlimda o’tirib, nabiralarimga buvim haqida so’zlab beraman. Ular ham xuddi men kabi, uning hikoyalariga mahliyo bo’lib tingashadi. Shunda tushunaman – buvimning merosi nafaqat menga, balki kelgusi avlodlarga ham o’tib bormoqda.