Zarafshon vodiysining bir chekka qishlog‘ida Ilyos ismli yigit yashardi. U juda mehnatkash va hayotda ko‘p narsalarni orzu qilardi. Ammo, har doim orzu qilgan yuksakliklarga erisha olmasdi. Ilyosning qo‘llari doimo ishlashdan qattiq bo‘lib qolgan, lekin ichki dunyosida baxtsizlik va noaniqlik bor edi.
Bir kuni u xalq orasida donishmand sifatida tanilgan O‘tkir bobo bilan uchrashishga qaror qildi. U donishmandga shunday dedi:
— Ustoz, men juda ko‘p mehnat qildim, lekin hali ham baxtsizlik va muvaffaqiyatsizlik meni tark etmayapti. Nima sababdan?
O‘tkir bobo jilmayib, Ilyosni qishloq tashqarisidagi katta bir tog‘ga olib bordi. Tog‘ning etagida, ko‘p odamlar tomonidan hech kim e’tibor bermagan qora toshlar yotardi.
— Mana, bu qora toshlar – har bir insonning hayotidagi to‘siqlardir, — dedi O‘tkir bobo. — Ko‘plar ularni ko‘rmaydi, ba’zilari esa ularni to‘g‘rilashga harakat qilishadi. Sen ularni qanday ko‘rasan?
Ilyos toshlarni diqqat bilan kuzatib, dedi:
— Ustoz, bu qora toshlar men kabi oddiy toshlar, ular bilan hech qanday aloqam yo‘q.
O‘tkir bobo yana bir jilmaydi va dedi:
— Bu toshlar hayotdagi qiyinchiliklardir. Ko‘pchilik ularni faqat baxtsizlik deb biladi va o‘sha yerda qoladi. Lekin haqiqat shundaki, har bir qora toshning ichida oltin bo‘lishi mumkin. Har bir qiyinchilik, har bir to‘siq bir imkoniyatdir.
Ilyos tushunmagan holatda boshini qashladi.
— Ustoz, qanday qilib bu toshni oltinga aylantirish mumkin?
— Oltin toshdan faqat o‘zingizning mehnatingiz va sabringiz bilan chiqariladi. To‘siqlarni o‘zgartirishga, ularni yengib o‘tishga harakat qil, shunda eng katta yutuqqa erishasan.
Ilyos buni tushundi va hayotida nafaqat tashqi to‘siqlarga, balki ichki to‘siqlarni ham yengishga qaror qildi. U oldinga intildi va sabr-toqat bilan har bir qiyinchilikni yengdi.
Endi u bilardi: har bir qora toshning ichida oltin bor, lekin uni topish uchun harakat qilish kerak.