Farg’ona vodiysining eng chekkadagi qishlog’ida, tog’ etaklarida joylashgan Lola soyida har kuni ertalab tong otish bilan uyg’onardi. Bu soy—ya’ni kichik daryo—qishloq aholisining hayot tomiri edi. Uning suvi toza, shaffof va har doim shovullab oqardi. Lola soyida baliqchilar, dehqonlar, bolalar va hattoki qushlar ham o’z nasibini topardi.
Ammo bu yoz boshqacha edi. Havolar issiq, yomg’ir esa yo’q edi. Soyning suvi asta-sekin kamayib, qirg’oqlari qurib qolgan edi. Qishloq aholisi tashvishga tushgan, chunki ularning ekinlari, hayvonlari va hatto o’zlari uchun suv yetishmasligi xavfi paydo bo’lgan edi.
O’sha kuni ertalab, qishloqning eng keksa aholisi—Qodir ota, soydan qaytayotgan yosh qizni ko’rdi. Uning ismi Nilufar edi. Nilufar qo’lida kichik bir idish bilan suv olib, asta-sekin qadam tashlab kelayotgan edi. Uning yuzida tashvish va charchoq izlari bor edi.
“Nilufar, qizim, nima qilyapsan?”—deb so’radi Qodir ota, unga yaqinlashib.
Nilufar ko’zlarini ko’tarib, Qodir otaga qarab: “Soyning suvi kamayib ketdi, Qodir ota. Men o’zimiz uchun, hayvonlarimiz uchun suv yig’ib yuribman. Ammo bu yetarli emas,”—dedi u.
Qodir ota uning yoniga o’tirdi va chuqur nafas oldi. “Bu soy bizning ajdodlarimizdan beri mavjud. U hech qachon qurigan emas. Lekin bu yil hamma narsa o’zgardi. Tog’lardan keladigan suv manbalari ham qurib qoldi.”
Nilufar idishni yerga qo’ydi va soyga qarab tikildi. Uning ko’zlarida yosh bor edi. “Men bilaman, Qodir ota. Men tog’ga chiqib, suv manbasini topishim kerak. Agar men buni qilmasam, qishloq o’ladi.”
Qodir ota uning qo’lini ushlab: “Bu xavfli, qizim. Tog’da yo’llar qiyin, yirtqich hayvonlar bor. Sen buni o’zing qila olmaysan.”
Nilufar qat’iyat bilan javob qaytardi: “Men buni qilishim kerak. Men qishloqning kelajagi uchun javobgarman.”
Ertasi kuni ertalab Nilufar tog’ga chiqishga tayyorlandi. Uning orqasida butun qishloq aholisi to’plangan edi. Ular uning qo’liga non, suv va kichik bir pichoq berishdi. Qodir ota uning yelkasiga qo’lini qo’yib: “Xudo sen bilan bo’lsin, qizim,”—dedi.
Nilufar tog’ga chiqdi. Uning yo’li qiyin va chidab bo’lmas edi. Tog’ning balandligi, qiyaliklar va toshloq yo’llar uni charchatdi. Lekin u tushkunlikka tushmadi. Uning maqsadi aniq edi—suv manbasini topish.
Uch kun va uch kechadan so’ng, Nilufar tog’ning eng baland cho’qqisiga yetib keldi. U yerda kichik bir ko’lni topdi. Ko’lning suvi toza va muzdek edi. Nilufar yerga cho’kkan holda ko’z yoshlarini to’xtata olmadi. U suv manbasini topgan edi.
U ko’l atrofidan toshlarni yig’ib, suvning qishloq tomon oqishiga yo’l ochdi. Bir necha kun davomida u toshlarni ko’chirib, yangi yo’l yaratdi. Nihoyat, suv qishloq tomon oqa boshladi.
Nilufar qishloqqa qaytganida, butun aholi uni kutib oldi. Ular uning qahramonligini maqtashdi. Soy yana to’ldi, hayot qayta tiklandi.
Qishloq aholisi Nilufarni “Lola Soyida” deb atay boshladi—chunki u ularga yangi hayot baxsh etgan edi.