Buxoroning qadimiy mahallalaridan birida Zuhuriddin ismli yigit yashardi. U hunarmand bo‘lib, yog‘och o‘ymakorligi bilan shug‘ullanar, lekin hayotdan doim norozi edi.
— Nega hayot menga odamlarga bergan baxtni ravo ko‘rmaydi? — derdi u do‘stlariga. — Nega men omadsizman?
Kunlarning birida qishloqqa g‘alati bir darvesh keldi. U eski, lekin oppoq kiyim kiygan, uzoq yillar dunyo kezib, ko‘p sirlarni biladigan odam edi. Odamlar undan maslahat so‘rashar, u esa har bir kishiga mos javob berardi.
Zuhuriddin ham borib, unga shikoyat qildi:
— Men juda ko‘p mehnat qilaman, lekin hayotim hech o‘zgarmaydi. Nega ba’zi odamlar omadli, ba’zilari esa qanchalik harakat qilmasin, baribir orzulariga yetolmaydi?
Darvesh jilmaydi-da, yonidan kichkina, oddiy ko‘zguni chiqardi va unga uzatdi:
— Mana, bunga bir qaragin. Bu oddiy ko‘zgu emas, bu sening haqiqatni ko‘rishing uchun berilgan imtihon. Unga diqqat bilan tikil va kimni ko‘rsang, shu odam hayotingni o‘zgartirishga qodir ekanini tushunasan.
Zuhuriddin qiziqib ko‘zguga qaradi. Ammo u yerda hech qanday sehr yo‘q edi – faqat o‘z aksini ko‘rardi. U hayron bo‘lib darveshga qaradi:
— Bu oddiy ko‘zgu-ku! Men faqat o‘zimni ko‘ryapman.
Darvesh kulimsiradi va dedi:
— Ha, sen faqat o‘zingni ko‘ryapsan. Chunki hayotingni o‘zgartirishga qodir yagona odam – bu sen o‘zingsan. Sen dunyoni ayblaysan, lekin aslida sening qismating hamisha o‘z qo‘lingda bo‘lgan.
Zuhuriddin bu so‘zlarni eshitib, uzoq o‘yga toldi. U tushundi: uning hayoti faqat uning o‘z harakatlari, fikrlari va qarorlariga bog‘liq edi. O‘sha kundan boshlab, u nolishni to‘xtatdi va o‘zini o‘zgartira boshladi.
Yillar o‘tdi. Zuhuriddin nafaqat hunarini rivojlantirdi, balki butun qishloqqa mashhur usta bo‘ldi. Lekin har kuni ertalab eski darvesh bergan ko‘zguga qarar va o‘ziga shunday savol berardi:
“Bugun men hayotimni yaxshiroq qilish uchun nima qildim?”