Samarqandning chekkasida, qadimiy bir hovli bor edi. Ushbu hovlining eng qari a’zosi — 80 yoshli Xolmat bobo edi. U umrini shu yerda o‘tkazgan, lekin bir sirni hech kimga aytmagan edi.
Bir kuni nabirasi Ibrohim yozgi ta’tilga buvijonisining uyiga keldi. U g‘ayratli va qiziqqon bola edi. Kunlarning birida hovlining eng chekkasida, chang bosgan eski sandiqni topdi. Sandiqning ustida g‘alati naqshlar bor edi — ular xuddi arabcha harflarga o‘xshardi.
Ibrohim sandiqni ochmoqchi bo‘ldi, ammo u mahkam qulflangan edi. Shu payt Xolmat bobo unga tikilib turardi.
— Bu sandiqni ochma, bolam, — dedi u ovozini pasaytirib.
— Nega? Ichida nima bor?
— Sen bunga tayyor emassan…
Ibrohimning qiziqishi ortib borardi. Kechasi u hech kim sezmagan holda sandiqni ochishga urindi. Nihoyat, eski kalitni topdi va sandiqning qopqog‘ini ochdi. Ichida bir necha eski qog‘oz va zang bosgan xanjar bor edi.
Qog‘ozlarni ochib o‘qishga harakat qildi, lekin ular juda eski va tushunarsiz yozuvda edi. Shu payt hovlining boshqa burchagidan Xolmat boboning ovozi eshitildi.
— Sen meni tinglamading, bolam…
Ibrohim ortiga o‘girilib, bobosining ko‘zlari yoshga to‘lganini ko‘rdi.
— Bu hujjatlar bizning oilamizga bog‘liq eng katta sir. Sen bunga tayyor emasligingni bilaman… Lekin endi kech.
— Nima uchun? Bu qog‘ozlarda nima yozilgan?
Xolmat bobo chuqur nafas oldi.
— Bu yerda bizning ajdodlarimizning isyonkor hayoti haqida yozilgan. Ular Temuriylar davrida xoin deb e’lon qilingan va nomlari tarixdan o‘chirib tashlangan. Bu sandiq bizni halok qilishi mumkin.
Ibrohim dahshatga tushdi.
— Nima qilishimiz kerak, bobo?
Xolmat bobo xotirjam ohangda javob berdi:
— Uni hech kimga ko‘rsatmaslik kerak. Lekin eslab qol… tarixni hech kim butunlay yo‘q qila olmaydi.
Ertasi kuni tongda Ibrohim sandiq yo‘qolganini payqadi…