Qo‘qonning eski mahallalaridan birida, eski uylarning birida, Odina buvisining uyiga ko‘chib o‘tgan edi. Bu uy qadimiy bo‘lib, devorlari sarg‘aygan, yog‘och eshiklari esa g‘ijirlagancha ochilardi. Buvining vafotidan keyin hech kim bu uyni ochmagan, ammo Odina uni tozalashga va o‘z hayotini shu yerda davom ettirishga qaror qildi.
Kunlardan bir kun, u eski sandiqlarni tartibga solayotib, bir sandiqni topdi. Bu sandiq boshqalaridan farqli edi — u nozik naqshlar bilan bezatilgan va sirli bir qulf bilan berk edi. Odina sandiqni ochmoqchi bo‘ldi, lekin hech qanday kalit topa olmadi.
— Bu sandiq ichida nima bo‘lishi mumkin? — dedi u o‘ziga-o‘zi.
Tun yarimlagach, Odina yotog‘ida yotganida nimadir g‘alati ovoz chiqdi. U quloq soldi — ovoz aynan o‘sha sandiq tomondan kelardi! Go‘yo kimdir ichkaridan ohista taqillatayotgandek edi.
Odina yuragi tez ura boshladi. Lekin qiziqish qo‘rquvdan ustun keldi. U sekin yurib, sandiq yoniga bordi. Ovoz yana takrorlandi.
U sandiqning chang bosgan qopqog‘iga ohista tegdi. Shu payt sandiq o‘z-o‘zidan ochildi.
Ichkarida eski xatlar, fotosuratlar va bir parch parchalanib ketgan mato bor edi. Ammo eng qiziq joyi — bir yaproq qog‘ozda yozilgan g‘alati matn edi:
“Kimki bu sandiqni ochsa, haqiqatni izlashga tayyor bo‘lsin.”
Odina bu so‘zlarni o‘qib, yuragi yana tez ura boshladi. Bu sandiq oddiy emasdi. Balki buvisining sirini yashirayotgan bo‘lsa-chi?
U ertasi kuni qo‘shnisi Kamol bobodan yordam so‘radi. Kamol bobo sandiqning naqshlarini ko‘rib, chuqur uh tortdi.
— Bu sandiq qadimiy ekan… Bunday naqshlar faqat xon saroyiga oid buyumlarga solingan. Sen uni qayerdan topding?
Odina bo‘lgan voqealarni aytib berdi. Kamol bobo esa uzoq sukut saqladi.
— Senga bir sirni aytsam, buving oddiy ayol emas edi. U Qo‘qon xoni xizmatida bo‘lgan muhim bir shaxs edi. Ehtimol, bu sandiq shuning guvohi bo‘lsa kerak.
Odina hayratdan lol qoldi. Demak, uning oilasi xon saroyiga bog‘liq bo‘lgan!
Endi uning oldida tanlov bor edi: bu sirni chuqurroq o‘rganish yoki sandiqni yana yopib, o‘tmishni unutish.
Lekin Odina sirlarni ochishni tanladi…