Ota-onamning eski hovlisida, tolning soyasida o’tirib, bolaligimni eslardim. Hovlining g’ishtlari vaqt o’tishi bilan yemirilgan, ammo har biri menga ming xil xotirani so’zlab berardi. Bu yerda, aynan shu joyda, buvim menga birinchi bor patir yopishni o’rgatgan edi.
Qo’shni Rahimjon amakining qo’ylari ma’ragani qulog’imga chalinadi. U kishi hamon har tong qo’ylarini Sariostona tomonga haydab ketadi. Yigirma yil oldin ham shunday edi. Men kichkina paytimda orqasidan yugurardim, qo’ylarning junidan ushlab ko’rishni yaxshi ko’rardim.
Hovlining bir burchagida onam ekkan rayhonlar hamon o’sib turibdi. Ularning hidi menga onamning qo’llarini eslatadi – doim rayhon hidli bo’lardi qo’llari. U kishi ovqat pishirayotganda, rayhonni maydalab solardi. “Rayhon ruhlarga orom beradi, bolam”, derdi kulib.
Kechqurunlari otam ayvonda o’tirib, dutorini chalardi. Uning kuylarida Farg’ona vodiysining butun tarixi, butun quvonch-u g’ami jamuljam edi. Men esa yonida o’tirib, osmondagi yulduzlarni sanardim. Otam aytardiki, har bir yulduz – bu bizning ota-bobolarimizning ruhi. Ular osmonda turib, bizni kuzatib turishar ekan.
Bugun ham, yigirma yildan so’ng, xuddi o’sha joyda o’tiribman. Tol barglarining shitirlashi ham o’sha-o’sha. Faqat endi men – katta odamman. Shaharda yashayman. Zamonaviy uyim, mashinam bor. Ammo bu yerga kelganimda, vujudimning har bir hujayrasi uyg’onib ketadi. Bu yerda men – o’zimman. Haqiqiy o’zimman.
Kecha kechqurun o’g’limni olib keldim. U ham xuddi men kabi hovli bo’ylab yugurdi, rayhonlarni hidladi, qo’shni amakining qo’ylarini ko’rib hayratda qoldi. Kechqurun ayvonda o’tirib, men unga dutor chalib berdim. Va otamning so’zlarini takrorladim: “Har bir yulduz – bu bizning ota-bobolarimizning ruhi…”
Mana shunday davom etadi hayot. Avloddan avlodga o’tadi qadriyatlarimiz, an’analarimiz, hikoyalarimiz. Va men ishonaman – bir kun kelib, mening o’g’lim ham o’z farzandini shu hovliga olib keladi. U ham shu tolning soyasida o’tirib, o’z bolaligini eslaydi. Va rayhonlar hamon o’sib turadi, tol hamon shitirlaydi, yulduzlar esa… ular hamon bizni kuzatib turishadi.