Xayrulla hech qachon dengizni ko‘rmagan edi. U Samarqandning qadimiy tor ko‘chalarida tug‘ilib o‘sgan, hayotida cho‘l shamoli va qadimiy g‘ishtin binolarni ko‘rib ulg‘aygan yigit edi. Ammo bir kuni tushida ulkan dengizni ko‘rdi. G‘alati tomoni shunda ediki, u o‘sha joyni ilgari ham bilardi.
Uyg‘onganidan keyin yuragi g‘alati tez urardi. Bu tush oddiy tush emas edi. U bolaligida bobosi aytgan bir rivoyatni esladi:
— Dunyoda bir joy bor, bolam. U yerdan o‘tgan odam yo‘qoladi. Lekin agar o‘sha joy seni o‘zi chaqirsa, qochib qutula olmaysan.
Xayrulla bu rivoyatlarga bolaligida kulib qo‘yardi, lekin hozir yuragida g‘alati hissiyot bor edi.
Ertasi kuni, qandaydir noma’lum kuch uni Buxoroga borishga majbur qildi. U yerdagi eski do‘stining uyiga yetib kelgach, mehmonxonada o‘zini ancha charchagan his qildi. Kechasi esa yana o‘sha tush.
Bu safar u tushida dengiz sohilida yolg‘iz turgan edi. To‘lqinlar sokin edi, ammo uzoqda g‘alati shakldagi iskala ko‘rinib turardi. U eski, yog‘ochdan qurilgan, yaroqsiz edi. Uning ustida esa miltillagan qizg‘ish chiroqlar bor edi.
Ertalab uyg‘onganida, bir qarorga keldi: u bu joyni topishi kerak.
U mahalliy qariyalardan so‘radi, lekin hech kim bunday joyni bilmasdi. Nihoyat, eski bir kema ustasi uni chetga tortdi va past ovozda dedi:
— Agar sen o‘sha joy haqida so‘rayotgan bo‘lsang, bilib qo‘y, u yer bor. Lekin u yerga borganlar qaytib kelmagan…
Xayrulla orqaga qaytishni istamadi. Yuragi uni oldinga yetaklardi.
Oradan ikki kun o‘tib, u Xorazmga yetib bordi. Kechqurun esa sirli bir baliqchi unga bir narsani aytdi:
— Kechasi dengiz chetiga bor, agar rostakamiga chaqirilgan bo‘lsang, yo‘l o‘zi ochiladi.
Xayrulla shunday qildi. Tun qorong‘i edi. Suv ustida esa g‘alati tumonat turgan edi. Va birdan… tushida ko‘rgan iskalani ko‘rdi!
U oldinga yurdi. Har bir qadami bilan atrof sukunatga to‘lib borardi. Dengiz qirg‘og‘ida hech kim yo‘q edi. Iskalaning yog‘ochlari chirigan, ammo u ustida yurganda sinmadi. Go‘yo bu yer faqat uni kutayotgandek edi.
Iskalaning oxiriga kelib, u pastga qaradi. Suv shaffof edi, lekin tagida nima borligini bilolmadi.
Keyin birdan… suv ichidan qandaydir qo‘l chiqdi. U qattiq tortdi, Xayrulla muvozanatini yo‘qotdi va suvga qulab tushdi.
Suv juda sovuq edi. Ammo eng qo‘rqinchlisi shundaki, u suvga cho‘kayotganda atrofida suv emas, balki shahar xarobalari bor edi. Devorlarga o‘yib yozilgan noma’lum belgilar, qulab tushgan minoralar va qizg‘ish chiroqlar yaltirardi.
U qichqirmoqchi bo‘ldi, lekin ovozi chiqmasdi. Shu onda, bir narsa anglashildi: u ortga qaytolmaydi. Bu joy uni chaqirdi… va endi u bu joyning bir qismiga aylangan edi.