Samarqandning eski mahallalaridan birida, tor ko‘chalarning eng chekkasida joylashgan bir qadimiy uy bor edi. Bu uy haqida ko‘p mish-mishlar yurardi. Aytilishicha, undagi har bir ko‘zguda o‘tmishning sirli xotiralari yashiringan. Lekin hech kim bunga aniq ishonmasdi.
Sarvinoz bu uyda yolg‘iz yashardi. U otasi hunarmand bo‘lgani uchun doim eski buyumlar orasida ulg‘aygan edi. Lekin bu uyda yashash unga g‘alati tuyulardi – ayniqsa, tungi payt. Har kecha, u uy ichida mayin shivirlashlarni eshitardi, ba’zida esa ko‘zgular ichida g‘alati soyalar paydo bo‘lardi.
Bir kuni u otasining xonasini tozalayotib, eski yog‘och sandiq topdi. Sandig‘ni ochgach, ichidan o‘ymakorlik bilan bezatilgan kichik qo‘lda ushlashga mo‘ljallangan ko‘zgu chiqdi. Bu oddiy ko‘zgu emas edi – uning orqa tomonida notanish harflar bilan yozilgan sirli yozuv bor edi.
— Bu nima bo‘ldi ekan? — o‘yladi Sarvinoz va ko‘zguga qaradi.
Ammo u o‘z aksini ko‘rish o‘rniga, unda boshqa bir dunyoni ko‘rdi. Bu dunyoda qadimiy Samarqand bor edi: tor ko‘chalarda qizg‘in bozor, tosh yo‘laklarda ketayotgan odamlar, va hatto Amir Temur saroyining qadimgi ko‘rinishi aks etgan edi.
Sarvinoz hayajonlanib qoldi. U bu ko‘zgu orqali o‘tmishga qarash mumkinligini tushundi!
Lekin aynan shu paytda, ko‘zgu ichidan bir sharpaning yuzini ilg‘adi. Bu qariyaga o‘xshagan bir kishi edi, uning ko‘zlari to‘g‘ri Sarvinozga qadalgan edi.
— Sen meni eshitasanmi? — degan ovoz eshitildi.
Sarvinoz dahshatdan ko‘zgu qo‘lidan tushib ketishiga sal qoldi.
— Sen kimsan?! — dedi u qo‘rqib.
— Men bu uyning sirini bilgan oxirgi kishiman, — dedi ovoz. — Ammo men yo‘qolib ketdim.
Sarvinoz nima qilishni bilmay qoldi. Bu haqiqatan ham o‘tmishdan kelayotgan ovozmi yoki bu faqat ko‘zgu sehrimi?
— Menga yordam bera olasanmi? — dedi sharpaning ovozi.
— Qanday yordam?
— Bu uy ichida yashiringan boshqa ko‘zgular bor. Ularni topib, birlashtirishing kerak. Faqat shunda men haqiqiy dunyoga qaytolaman…
Sarvinoz chuqur nafas oldi. Agar bu rost bo‘lsa, demak, u o‘tmish sirlarini ochishga juda yaqin turibdi. Lekin, agar bu yolg‘on bo‘lsa… u nimaga duch kelishini bilmaydi.
Unga tanlov qilish kerak edi.
Ko‘zgu ichida esa sirli sharpaning nigohi porlab turardi.