Men bolaligimdan ko‘chalarda yongan chiroqlarni tomosha qilishni yaxshi ko‘rardim. Ayniqsa, kuz oqshomlari, qizg‘ish osmon ostida, mayin shabada shundoqqina yuzimni silab o‘tganda, men qanchalar baxtli edim. Mahallamizning tor ko‘chalari o‘zining ko‘hna fonuslarida nimadir sir saqlar, men esa har oqshom bu sirlarni yechishga urinardim.
O‘sha kech ham shunday edi. Shamol ohista daraxtlarni tebratar, barglar to‘kilib, chirqirab oyoqlar ostida ezilar, osmonda esa yulduzlar qandaydir uzoq tarixdan hikoya qilayotganday jimirlar edi. Men esa odatdagidek mahalla chiroqlarini sanab yurardim.
O‘sha kuni ular orasida bitta o‘chib qolgan edi. Qorong‘ulik ichida bir joyda hech narsa ko‘rinmas, faqat atrofdagi chiroqlarning zaif nurlari shu qop-qorong‘i nuqtani yanada g‘alatiroq qilib ko‘rsatardi.
Ertasi kuni ham, undan keyin ham u chiroq yonmadi. Boshqa fonuslar ham bir-biriga o‘xshab yaltiraydi-yu, ammo bu o‘chgan fonus hech nimaga o‘xshamas, men esa nimagadir uni yondirolmasdim.
Bir kuni bobom bilan shu xususda gaplashib qoldim. U menga qiziq bir hikoya aytib berdi: “Odamlar ham xuddi chiroqlarga o‘xshaydi, bolam. Ayrimlari atrofni yoritib turadi, ba’zilari esa nimadir sabab o‘chib qoladi. Lekin chiroqning ichida hali ham olov bo‘lishi mumkin. Kimdir uni yoqib yuborsa, u yana porlaydi.”
Men bu gaplarni eshitganimda, yuragim siqildi. Chunki bobomning ko‘zlarida ham bir vaqtlar porlagan, ammo endi so‘nayotgan nurni ko‘rardim. U yoshligida shoir bo‘lganini, lekin hayotning qattiq zarbalari uni sevimli mashg‘ulotidan ajratib qo‘yganini aytgandi. Men bobom uchun o‘sha chiroqni yoqishim kerakligini tushundim.
Shu kunning o‘zida eski sandiqqa bosh suqdim va bobomning sarg‘ayib ketgan daftarlarini topdim. Ularni o‘qir ekanman, yuragim titrab ketdi. Qator-qator she’rlar, dard va armon bilan bitilgan satrlar ichimdagi qandaydir chuqur tuyg‘ularni uyg‘otdi. Bobom kechqurun hovlida choy ichib o‘tirganida yoniga borib, shivirladim: “Sizning chiroqingiz yana yonishi kerak.”
U dastlab tushunmadi. Ammo keyin daftarni qo‘liga olganda, kipriklari titrab ketdi. Oradan oylar o‘tib, bobom yana she’r yoza boshladi. Uning so‘zlari bizning mahallaga, mahalladan tashqariga tarqaldi.
Oradan yillar o‘tdi. O‘sha o‘chgan fonus esa bir kuni allaqanday mo‘jiza bilan yana yondi. Men esa bilardim: ba’zan, so‘ngan chiroqlar ham yana porlay oladi.